ايران باستان

2-تمدن وحكومت آشوريان

 آشور نام سرزمین قدیمی است که در بخش میانی رود دجله و کوهستان‌های مجاور قرار داشته‌است و گرفته شده از آشور (نام یکرب النوع ) است و پایتخت آن نخست شهرآشور بود كه در ساحل رود دجله در جنوب موصل امروزى قرار داشت و سپس شاروكين و بعداً كالح  و بعداً نينوا (موصل امروزی) بوده است. آشوری‌ها اصولاً از نژاد سامي  بودند و زبان آنان با سایر زبان‌های سامی‌، مانندِ عربی و عبری هم‌ریشه است‌. دولت آشور دولت مهمى بود كه در خاورميانه قدیم تشكیل شد و در آغاز تابع بابل  بود. در سال ۱۸۰۰ پ.م. فرمانروایان اولیه آشورى شهرهاى آشور، نینوا و اربیل را متحد كردند و تاریخ از سلسله هاى پادشاهى آشور بعد از سال ۱۴۲۰ پ.م. یاد مى كند. آشور در آغاز یكى از استان هاى كشور بابل  بود. آشورى ها وقتى كه متحد گردیده و از بابل جدا شدند چون سرزمینشان مانند بابل حاصلخیز نبود ناچار شدند كه از دسترنج دیگران استفاده كنند، اين بود كه باج گیرى و دست اندازى به سرزمین هاى ديگر را در پیش گرفتند. و نتیجتاً دولت آشور یك دولت حرفه اى جنگجو و متجاوز شد. از خصایص آشورى ها شقاوت و بی رحمى آنها نسبت به دشمنان است. آشور حدود هزار سال دوام كرد وحدود كشور از خاور و باختر توسعه یافت و لبنان و سوریه و فلسطین و مصر امروزى در تصرف آشوریان بود. آشور سرانجام مغلوب دولت ماد شد.

پیشینه‌

در تاریخ آمده است که سامیان به دنبال آب و علفزار از جنوب شبه جزیره عربستان به سوی شمال این شبه جزیره حرکت کردند و در شمال سکنی گزیدند. البته تاریخ دقیق این حرکت و نیز مدت زمان آن مشخص نیست‌، امّا آثار و شواهدی در دست است که نشان می‌دهند این توده‌های متراکم در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد به بين النهرين (میانرودان) رسیدند و دنباله آنان همچنان به صورت سیلی از جنوب به طرف شمال در حرکت بودند آشوری‌ها به‌سرعت شروع به ساخت شهرهای جدید کردند و به‌تدریج بر پیشرفت آنان در تمام زمینه‌های فرهنگی و نظامی افزوده شد. شهر آشور اولین پایگاه آشوری‌ها به‌شمار می‌آید و توسعه قدرت آنان از همین شهر آغاز شد، به طوری‌که امپراتوری �میانه آشور� را بنیاد نهادند و گستره قدرت آشوری‌ها در زمان فرمانروایی نيكولته نيكورتا (1207 ـ 1244پ‌. م‌) به منتهای اوج خود رسید و آشوری‌ها حاکم مطلق سراسر بین‌النهرین شدند. پس از امپراتوری �میانه آشور� قدرت آشوری‌ها رو به سستی گذاشت‌، به طوری‌که تا دو یا سه سده پس از امپراتوری �میانه آشور� توسط اقوام بی‌تمدن مورد دست درازی و غارت قرار گرفتند، تا اینکه به مرور به خودباوری رسیدند و جان دوباره گرفتند و درست در همین زمان بود که عظمت و شکوه گذشته شکوفا شد و تمدن بين النهرين  شکل گرفت‌. ويل دورانت درتاريخ تمدن  خود می‌گوید: حکومت آشور بنی‌پال که بر منطقه وسیع آشور، بابل ، ارمنستان ، سرزمین ماد ، فلسطين ، سوريه ‌،فنيقيه، سومر ، عيلام و مصرسایه انداخته بود، بدون تردید یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های اداری بود که جهان مدیترانه یا خاور نزدیک تا آن زمان به خود دیده بود و تنها حمورابي و نخوطمس سوم بودند که قبل از آن بدین‌گونه دستگاه اداری‌، آن هم نه شبیه به آن‌، نزدیک شده بودند و تنها پس از آن‌، دستگاه اداری هخامنشي پیش از حمله اسکندر بود که توانست با آن برابری کند. سرانجام امپراتوری قدرتمند آشور در 612 پ‌.م با هجوم متحد ماد  و بابل سقوط کرد و قدرت از نینوا به بابل منتقل شد. اما یک سده نیز طول نکشید که بابل به دست كوروش كبير در سال 538 ق.م. فتح شد. ساتراپ بابل بخشی از امپراتوری هخامنشي گردید و عصر حکومت یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های جهان به سر رسید.

آشوریان ایران

بر اساس شواهد و مدارک موجود، آشوري ‌ها، قرن‌ها در ایران سکونت داشته‌اند، لیکن نمی‌توان تاریخ دقیق ورود آنان را به ایران مشخص کرد. چندین نمونه از این‌گونه مهاجرت‌ها به شرح زیر است: تيگلات پلسر اول (۱۰۱۵-۱۰۷۷ ق‌م‌) در زمان سلطنت‌اش بر امپراتوری آشور چندین بار به سرزمین ماد بویژه سرزمین‌های اطراف دریاچه ارومیه لشکرکشی کرد و تعدادی از آشوریان را در آنجا سکنی داد. همچنین از کتیبه‌ای که از زمان سطنت سارگن دوم به دست آمده است‌، این مطلب درک می‌شود که بین سال‌های ۷۲۱-۷۰۵ ق‌م‌. گروه‌هایی از آشوری‌ها در فلات ایران و سرزمین ماد اسکان داده شده‌اند. بر اساس همین کتیبه در این زمان در حدود دویست‌هزار آشوری در ناحیه آذربایجان فعلی ساکن شده‌اند. در زمان سناخریب‌، سرحدون و آشور بنی‌پال اسکان آشوری‌ها در ایران ادامه داشت و در زمان سلطنت شاپور اول (خسرو انوشیروان‌) تعداد قابل‌توجهی از آشوری‌های ساکن در شهرهای روها (ارفه‌)، انطاکیه و نصیبین به ایران انتقال و در شهرهای توس‌، نیشابور و هرات اسکان داده شدند. خسرو پرويز نیز تعداد قابل‌توجهی از آشوری‌های سوریه و فلسطین را به ایران انتقال داد. پس از تصرف شهر (ارفه‌) به وسیله رومی‌ها و آزار مسیحیان آشوری ساکن این منطقه‌، تعداد قابل‌توجهی از آنان به نصیبین و سایر شهرهای ایران پناهنده شدند و مدرسه ارفه نیز که به وسیله رومی‌ها تعطیل شده بود، به قلمرو ایران منتقل شد.در زمان خلافت عمر ـ یکی ازخلفاي راشدين  ـ همه آشوری‌های شهر کوفه به جزایر و سواحل جنوبی  خليج فارس کوچانده شدند و بدین ترتیب تعداد قابل‌توجهی از آشوری‌ها در صفحات جنوبی ایران سکونت گزیدند. آخرین موج مهاجرت آشوری‌ها به ایران در قرن بیستم و در سال‌های اولیه جنگ جهانی اول صورت گرفت و آن زمانی بود که عثمانیان پس از کشتار عظیم ارامنه و آشوری‌های ترکیه‌، عشایر آشوری را با کسب اجازه از ولیعهد ایران به مناطق خوی‌، سلماس و ارومیه کوچانیدند. بر اساس شواهد و مدارک به دست آمده از قبرها و کلیساهای تاریخی به طور کلی می‌توان گفت که اسکان آشوری‌ها در ایران با تاریخ این سرزمین عجین بوده است‌. واقعیت این است که آشوری‌ها پس از سقوط امپراتوری در بین‌النهرین‌، جزئی از ملت ایران شده و با مردم این سرزمین سرنوشت مشترک پیدا کرده‌اند